STROYNOWSKI Hieronim
NAUKA PRAWA PRZYRODZONEGO POLITYCZNEGO EKONOMIKI POLITYCZNEJ I PRAWA NARODÓW
Edycya druga
Wilno 1791r., W drukarni Królewskiey przy Akademii; str. [12], 348, [10]; format 9x17 cm
Hieronim Stroynowski herbu Strzemię, inna forma nazwiska: Strojnowski, (ur. 20 września 1752 w Chodaczkowie, zm. 5 sierpnia 1815 w Elnokampiu) – polski duchowny katolicki, pijar, biskup wileński mianowany w 1814 roku, koadiutor biskupa łucko-żytomierskiego w 1804 roku, biskup tytularny Lambaesis mianowany w 1804 roku, ordynowany w 1808 roku, prawnik i ekonomista, mówca, profesor i rektor Uniwersytetu Wileńskiego.
W okresie gdy Stroynowski nauczał w warszawskim Collegium Nobilium zebrał materiały do swych wykładów w skrypcie „Zbiór prawa I. Przyrodzonego, II. Politycznego, III. Narodów”, (ok. 1780 r.), który to zachował się do dziś w formie rękopisu. Nieco później przerobił te materiały, usystematyzował i wydał drukiem w 1785 r. właśnie jako „Naukę prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki politycznej i prawa narodów”. Według K. Opałka Stroynowski dał jasno i precyzyjnie skonstruowany wykład fizjokratycznego prawa natury, znacznie lepszy jakościowo od dotychczasowych, rozwlekłych i zagmatwanych pism fizjokratów.
Dzieło to stało się na kilka dziesięcioleci jednym z najważniejszych polskich podręczników prawa i ekonomii, stosowanym aż do 1824 roku.
"Na odwr. karty tyt. "Wypis z protokołu obrad Szkoły główney W. X. L", w którym powiedziano, że komisarze szkoły (prof. Pilchowski, Hussarzewski i Kaliński) uznali dzieło za godne druku. Potem imprimatur biskupa Ignacego (Massalskiego). Rozpoczyna przedmowa: Do Czytelnika, w której autor podnosi, iż wykładał te naukę in Coll. Nob. S. P. a teraz w Szkole głównej. Daje rady, jak książkę czytać. Ostrzega, że nie można do naszego kraju stosować wszystkich prawideł ogólnych nauki zagranicznej. - Na końcu rejestr materji i spis omyłek. Książka dzieli się na 4 części: 1) O prawie przyrodzonym. - 2) O prawie politycznym. - 3) O ekonomice politycznej. - 4) O prawie narodów. Każda część podzielona na paragrafy. W tych czterech częściach streszcza ówczesne poglądy szkoły prawa natury i fizjokratów, nie powołując się jednak nigdzie na swoich mistrzów. Z ważniejszych rzeczy traktowanych przez niego zaznaczam: Na str. 50 o przyrodzonej między ludźmi równości. Na str. 57 o religji przyrodzonej. Na str. 69 o ugodzie pospolitej. Na str. 76 o kształcie czyli formie i układzie czyli konstytucji rządu narodowego. Na str. 85 o ustawach politycznych (powinny być zgodne z ustawami porządku przyrodzonego). Na str. 96 o prawie karnem (nie powinno być arbitralne). Na str. 109 o ustawach sądowych. Na str. 122 o zadaniach administracji państwowej (edukacja, siła zbrojna, skarb). Wszędzie głosi potrzebę równości i innych praw przyrodzonych. Od str. 153 idzie Ekonomika: O rolnictwie. O czystym dochodzie z gruntu. O trzech klasach całego narodu rolniczego (rolnicza, właścicielska, przemysłowa). Na str. 191 tablica o podziale płodów między te trzy klasy. O stanie rolnictwa krajowego. O rzemieślnikach. Na str. 211 o handlu. O podatkach rolniczych. Konsekwentnie przeprowadza tezę fizjokratyczną, że tylko stan rolniczy jest źródłem dostatku narodowego (korzysta zapewne z Quesnaya; wpływu Smitha, którego się u niego dopatrywano, nigdzie nie widać). Od str. 225 idzie część czwarta o prawie narodów. Na str. 239 definicja narodu (jest to zgromadzenie ludzi na jednem miejscu osiadłych i związkiem woli, sił i dostatków zjednoczonych a pod opieką Najw. Zwierzchności zostających). O potrzebie wzajemnych stosunków między narodami (czyli jak z definicji wynika: państwami). Na str. 249-325: O wolności handlowej (polemizuje obszernie z merkantylistami). Na str. 328 o pokoju i wojnie (jest pacyfistą). Na str. 339 o ugodach między narodami. O równowadze w potędze narodów. Wszędzie broni tezy o istnieniu wspólnoty ponad państwowej. Istnieje legenda, wedle której Strojnowski układając swe pismo korzystał z wykładów B. Garyckiego krakows. profesora (ob. tom XVII, str. 34) {hasło: Garycki Bonifacy}. Garycki jest z działalności nauk. zupełnie nieznany. Dopiero w r. 1822 ogłosił jako starzec krótkie aforyzmy pt. "Początki nauki moralnej" (Roczn. Krak. Tow. Nauk. VII). Prawo natury wykładał tylko dwa lata (1778-80). Sołtykowicz, jego uczeń, spisując jego życiorys (w Roczn. Krak. T. N. XI) i wspominając z pewną niechęcią o Stroynowskim, nie podnosi jednak zarzutu plagjatu. Zapewne więc tylko tyle jest na tem prawdy, iż już Garycki oparł swoje wykłady o prawie natury i o ekonomji na tych samych autorach, co Strojnowski tj. na fizjokratach. Ale wątpliwem jest, aby Strojnowski znał te wykłady Garyckiego, skoro przybywszy w r. 1781 do Krakowa, nie zastał go już na katedrze prawa przyrodzonego." Estreicher
Rzadkie!
TWARDA OPRAWA PÓŁSKÓREK Z EPOKI. GRZBIET PŁASKI Z SZYLDEM I ZŁOCENIAMI. KARTON MARMORYZOWANY
Stan BDB-/ drobne otarcia oprawy, parafka na przedniej wyklejce, kilka k. z uzupełnionymi narożnikami bez szkody dla tekstu, ŁADNY EGZEMPLARZ
